De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor de hoge burn-outcijfers onder medisch studenten en arts-assistenten. Kunnen we daar iets aan doen? Juliet Godthelp, zesdejaars geneeskunde student, deed onderzoek naar zelfcompassie onder geneeskundestudenten. Zij publiceerde eind vorig jaar samen met dr. Maaike Muntinga, dr. Theo Niessen, dr. Piet Leguit en prof. Tineke Abma een artikel over de relatie tussen burn-out en zelfcompassie. 

Om te beginnen, wat is zelfcompassie?

Zelfcompassie betekent zachtaardig en begripvol zijn richting jezelf wanneer je lijdt, faalt of je tekort voelt schieten in plaats van jezelf te verliezen in zelfkritiek of vervelende gevoelens te onderdrukken. Eigenlijk precies dezelfde houding die je naar een goede vriend of vriendin zou hebben die het moeilijk heeft.

 

 

Hebben geneeskunde studenten en arts-assistenten een tekort aan zelfcompassie, omdat zij vaker dan gemiddeld last hebben van burn-out klachten?

Waarschijnlijk niet, uit onze resultaten blijkt dat zij gemiddeld evenveel zelfcompassie hebben als leeftijdgenoten. Wel komt duidelijk naar voren dat de studenten die lager scoren op dat moment meer burn-out klachten ervaren. Er lijkt dus een relatie te zijn.

Hoe verklaren jullie dit?

De hoge burn-out percentages houden natuurlijk verband met stress van buitenaf, zoals hoge werkdruk, lange werkdagen en emotionele belasting. Zelfcompassie kan deze studielast niet wegnemen, maar beschermt mogelijk wel tegen klachten vanwege hoge druk. Er is ruimte voor de imperfectie die inherent is aan elk leerproces. Zo ontstaat minder onnodige stress door over-identificatie met bepaalde negatieve situaties of anticipatie op falen. De emmer stroomt minder snel vol.

Op welke manier is dit zelfcompassie concept relevant voor medisch studenten?

Het zou kunnen leiden tot persoonlijk inzicht en hopelijk ook tot een cultuurverandering. Geneeskunde studenten worden geselecteerd op excellentie en continu aangemoedigd tot competentie en zelfreflectie binnen een concurrerende omgeving. Als je in deze omstandigheden ook een sterke innerlijke criticus met je meedraagt, maakt dat je extra gevoelig om uit balans te raken bij ambiguïteit, tegenslag of falen.

Daarbij is er nog altijd een stigma rondom burn-out en het zoeken van hulp uit angst over te komen als zwak of ongeschikt. Zelfopoffering is de norm, zelfzorg wordt onbewust gezien als lui, egocentrisch en zou ontwikkeling in de weg zitten. Uit verschillende studies blijkt het tegendeel. Zelfcompassie leidt waarschijnlijk niet alleen tot effectieve zelfzorg, maar ook tot effectiever zorgen voor anderen. Een compassievolle leeromgeving zou dus naast minder emotionele uitputting en uitval ook voor betere prestaties kunnen zorgen. Opleiders hebben een belangrijke rol in het creëren van zo’n milieu. Alleen in een veilige werksituatie kan het taboe op falen worden doorbroken. En goed voor jezelf en je collega’s zorgen, zou goede patiëntenzorg niet uit mogen sluiten. Ik ben ervan overtuigd dat wanneer zelfzorg normaal wordt, dit zal bijdragen aan zowel ons werkplezier als ontwikkeling tot compassievolle arts en collega.

Tip 

Herken je je in dit verhaal en vind je wat je doet nooit goed genoeg? Heb je moeite voor jezelf te kiezen en ben je vaak gestrest? Neem vanavond ècht pauze met een van deze 8 zelfcompassie oefeningen of kijk onderstaand filmpje. Heb je behoefte aan verandering maar weinig tijd? Misschien is dit een teken dat het tijd is om tijd te nemen.